Оқушылардың тамақтану мәдениеті бойынша ЖАДЫНАМА

Оқушылардың тамақтану мәдениеті бойынша

ЖАДЫНАМА

Тамақтану дегеніміз не? Тамақтану - бұл қоректік заттарды тұтынуға және оларды ағзаға сіңіруге байланысты процестердің жиынтығы, соның арқасында дененің қалыпты жұмыс істеуі және денсаулықты сақтау қамтамасыз етіледі.

Рационалды немесе дұрыс тамақтану – бұл процестің нәтижесі адамның денсаулығын, физикалық және рухани күштерін нығайту және жақсарту, аурулардың алдын алу және емдеу және т.б. бір сөзбен айтқанда, рационалды тамақтану - бұл дұрыс тамақтану.

Мектеп жасындағы бала күніне 2000 килокалориядан астам жұмсайтыны белгілі. Балалық шақта дұрыс тамақтану тек энергияны қалыптастыру үшін ғана емес, сонымен қатар жылу көзі ретінде қызмет етеді, баланың денесінің жағымсыз әсерлерге төзімділігіне ықпал етеді.

Оқушының толық тамақтануы үшін не қажет?

Ең алдымен, тамақтануда болуы керек:

•  Ағзаға қажетті заттар – ақуыздар, майлар, көмірсулар, минералдар, дәрумендер, су, жеткілікті мөлшерде және белгілі бір мөлшерде болуы керек.
• Әртүрлі болғаны абзал, өсімдік және жануарлардан алынатын өнімдерден тұруы керек.

• Қатерсіз - құрамында зиянды қоспалар мен патогендік микробтар болмауы қажет.

• Қанағаттанарлық  сезімін тудыратын көлемі мен калория мөлшері жеткілікті болуы шарт. 

Толық, теңдестірілген тамақтану диетадағы барлық негізгі қоректік заттардың ақуыздар, майлар, көмірсулар, минералдар мен дәрумендердің құрамын қамтамасыз етеді .

Тағамның негізгі компоненттерінің сипаттамасы

Ақуыздар -  ерекше маңызға ие, өйткені оларсыз органдар мен тіндердің негізгі элементтерін құру мүмкін емес. Оларды басқа тағамдық заттармен алмастыруға болмайды. Ақуыздардың жетіспеушілігі мидың жұмысына және дененің иммундық жүйесінің жұмысына әсер етеді.

Жануарлар ақуызында маңызды аминқышқылдары бар және тек жануарлардан алынатын өнімдерде кездеседі.

Өсімдік ақуыздары нан, жарма, көкөністерде кездеседі. Балалардың тамақтануында жануарлардан алынатын ақуыздардың 75% және өсімдік ақуыздарының 25% болуы керек.

Май - энергия көзі, метаболизмге қатысады, иммунитеттің дамуына ықпал етеді.

Көмірсулар - энергияның негізгі көзі, ағзадағы ақуыздар мен майлардың сіңуіне ықпал етеді.

Су тамақтану рационында  үлкен маңызға ие, өйткені онсыз өмірлік процестер жүре алмайды. Балаға күніне шамамен бір жарым литр су қажет.

Минералды заттар

Пайдалы және алуан түрлі тағамдарды минералдарсыз елестету мүмкін емес. Бұл -  кальций, фосфор, магний, темір, калий және натрий. Олар дененің барлық жасушалары мен тіндерінің құрамына кіреді, метаболизмге қатысады, ферменттік заттарды белсендіреді.

Витаминдер

Күнделікті тамақтану рационында  барлық дәрумендер жеткілікті болуы керек. Витаминдер ағзадағы биохимиялық реакциялардың қалыпты жүруі, қоректік заттардың сіңуі, жасушалар мен тіндердің өсуі мен қалпына келуі үшін қажет. Көкөністер, жемістер, жидектер минералды тұздар мен дәрумендердің бай көзі болып табылады.

Оқушыларды  тамақтандыру рационының  негізгі принциптері:

• Тағамдық заттардың (ақуыздар, майлар, көмірсулар) оңтайлы қатынасы.
•  Ақуыздар шамамен 14%, майлар-31% және көмірсулар-диетаның жалпы калориясының 55% болуы керек. Маңызды компоненттердің құрамы: жануарлардан алынатын ақуыздар-60%, өсімдік майлары-тәуліктік мөлшерден 20% -30%.
•  Күндізгі уақытта оқушылардың тамақтануының ең оңтайлы режимі - төрт рет қабылдау, тамақтану аралығы 3,5-4 сағат. Ұйқыға дейін 3 сағаттан кешіктірмей кешкі ас ішкен жөн.
•  Оқушының таңғы асы - 20%-ын , түскі ас-тағамдық заттар мен энергияға жасына байланысты күнделікті қажеттіліктің 35% -ын құрауы тиіс.

НЕЛІКТЕН ДҰРЫС ТАМАҚТАНУ МАҢЫЗДЫ?

Себебі:

- денсаулықты және тартымды көріністі сақтауға;

- созылмалы аурулардың алдын алу және қаупін азайтуға; 

- физикалық және рухани белсенді болуға бұл мүмкіндік береді.

ҚҰРМЕТТІ ОҚУШЫЛАР!

Естеріңізде болсын! Сіздердің денсаулықтарыңыз, көңіл күйлеріңіз, еңбекке қабілеттіліктеріңіз және оқу іс-әрекетінің сапасы, сондай-ақ мұғалімдермен және ата-аналармен қарым-қатынастарыңыз сіздердің тамақтануларыңыздың қаншалықты дұрыс және сапалы ұйымдастырылғанына байланысты!

МЕКТЕП АСХАНАСЫНДАҒЫ МІНЕЗ-ҚҰЛЫҚТЫҢ НЕГІЗГІ ЕРЕЖЕЛЕРІ:

• Тамақтанар алдында қолды жуу керек.
• Асханаға асықпай және бірін-бірі итермей өту қажет.
• Дастархан басында мүмкіндігінше тыныш отыру шарт.
• Дастархан басында сәл еңкейіп, тіке отыру керек.
• Тамақты асықпай мұқият шайнау қажет.
• Үстелден  тұрғанда ұқыпты және шуламау керек.
•  Асханадағы үстелдердің бетіне рюкзактарды, оқу сөмкелерін, оқулықтарды, дәптерлерді және басқа да оқу құралдарын қоюға болмайды.
• Асханадағы тәртіпті сынып жетекшісі, кезекші мұғалім қарайды.
• Оқушылар тамақтану кезінде тамақтану мәдениетін сақтайды:
•  ыстық тағамды күйіп қалмау үшін  абайлап жейді;
• ас құралдары жарақаттануды болдырмай, мақсатына сай қолданылады;
•  лас ыдыс жууға тапсырылады;
•  асхана қызметкерлеріне тамақтану аяқталғаннан кейін алғыс айту қажет.

Памятка 

по культуре питания школьников

Что же такое питание? Питание – это совокупность процессов, связанных с потреблением пищевых веществ и усвоением их в организме, благодаря чему обеспечивается нормальное функционирование организма и поддержание здоровья.

Рациональное, или правильное питание – это такой способ питания, при котором итогом этого процесса является укрепление и улучшение здоровья, физических и духовных сил человека, предупреждение и лечение заболеваний и т.п. Одним словом, рациональное питание – это здоровое питание.

Известно, что ребенок школьного возраста затрачивает в сутки более 2000 килокалорий. Здоровое питание в детском возрасте необходимо не только для образования энергии, но также служит источником тепла, способствует устойчивости детского организма к неблагоприятным воздействиям.

Что же нужно для полноценного питания школьника?

Прежде всего, питание должно:

• Содержать необходимые для организма вещества – белки, жиры, углеводы, минеральные вещества, витамины, воду, в достаточных количествах и в определенных соотношениях.
• Должно быть разнообразным, состоять из продуктов растительного и животного происхождения.
• Доброкачественным - не содержать вредных примесей и болезнетворных микробов.
• Достаточным по объему и калорийности, вызывать чувство сытости.

Полноценное, сбалансированное питание предусматривает содержание в рационе всех основных пищевых веществ: белков, жиров, углеводов, минеральных веществ и витаминов.

Характеристика основных компонентов пищи

Белки – занимают особое значение, так как без них не может осуществляться построение основных элементов органов и тканей. Они не могут быть заменены другими пищевыми веществами. Недостаток белков влияет на функцию головного мозга, и на работу иммунной системы организма.

Животный белок содержит незаменимые аминокислоты и находится только в продуктах животного происхождения.

Растительные белки содержатся в хлебе, крупе, овощах. В питании детей должно быть 75% белков животного происхождения и 25%-растительного.

Жир – это источник энергии, принимает участие в обмене веществ, способствует выработке иммунитета. 

Углеводы – основной источник энергии, способствует усвоению в организме белков и жиров. 

Большое значение в рационе питания имеет вода, так как без нее не могут идти жизненные процессы. В сутки для ребенка необходимо около полутора литров воды.

Минеральные вещества

Полезная и разнообразная пища немыслима без минеральных веществ. Это - кальций, фосфор, магний, железо, калий и натрий. Они входят в состав всех клеток и тканей организма, участвуют в обмене веществ, активизируют ферментные вещества.

Витамины

В суточном рационе должно быть достаточное количество всех витаминов. Витамины необходимы для нормального течения биохимических реакций в организме, усвоения пищевых веществ, роста и восстановления клеток и тканей. Овощи, фрукты, ягоды являются богатым источником минеральных солей и витаминов. 

Основные принципы рационального питания школьников:

• Оптимальное соотношение пищевых веществ (белков, жиров, углеводов).

- Белки должны составлять около 14%, жиры-31% и углеволы-55% общей калорийности рациона. Содержание незаменимых компонентов: белков животного происхождения - 60%, растительных жиров - 20%-30% от суточной нормы.

• Наиболее оптимальным режимом питания учащихся в течение дня считается четырехкратный прием, пищи с интервалом между приемами 3,5-4 часа. Ужинать желательно не позднее, чем за 3 часа до сна.
• Завтрак школьника должен составлять 20%, обед - 35% от соответствующей возрастной суточной потребности в пищевых веществах и энергии.

ПОЧЕМУ ВАЖНО ПРАВИЛЬНО ПИТАТЬСЯ?

Потому что это дает возможность: 

- сохранить здоровье и привлекательную внешность,

- предупредить и уменьшить риск хронических заболеваний,

- быть физически и духовно активным.

УВАЖАЕМЫЕ ШКОЛЬНИКИ! 

ПОМНИТЕ!  От того, насколько правильно и качественно организовано ваше питание, зависит ваше здоровье, настроение, трудоспособность и качество учебной деятельности, а также взаимоотношения с педагогами и родителями! 

 ОСНОВНЫЕ ПРАВИЛА ПОВЕДЕНИЯ В ШКОЛЬНОЙ СТОЛОВОЙ:

• Перед едой обязательно нужно вымыть руки.
• Проходить в столовую, следует не спеша и не толкаясь.
• Садиться за стол следует аккуратно, как можно тише.
• За столом следует сидеть прямо, немного наклонившись над столом.
• Пищу следует пережевывать тщательно, не спеша.
• Вставать из-за стола также следует аккуратно и бесшумно.
• Нельзя ставить и класть на поверхность столов в обеденном зале рюкзаки, учебные сумки, учебники, тетради и прочие школьные принадлежности.
• Порядок в столовой поддерживает классный руководитель, дежурный учитель.
• Учащиеся соблюдают во время приема пищи культуру питания:

·         горячие блюда едят осторожно, не обжигаясь;

·         столовыми приборами пользуются по назначению, избегая травмирования;

·         грязную посуду сдают на мойку;

·         благодарят сотрудников столовой по окончанию приема пищи.